Πολλά διατυπώνονται, γραπτά ή προφορικά, είτε για το περιβάλλον συνολικά, είτε για τις επιμέρους πτυχές του. Πολλές φορές, όμως, διαπιστώνεται ότι παρά τα «ωραία λόγια», στην πράξη οι δυσκολίες επιμένουν και παραμένουν. Κάπως έτσι θα μπορούσε να περιγραφεί η κατάσταση που αφορά τη διαχείριση των υδάτων της χώρας μας.

Κατά οικονομία χώρου θα αποφύγω να αναφερθώ στον καθοριστικό ρόλο του νερού όσον αφορά όχι μόνο τα οικοσυστήματα και το περιβάλλον αλλά και κάθε έννοια ανάπτυξης. Αλλωστε, είναι ευρύτερα γνωστό το θέμα και όλοι οι πολίτες κατανοούν τη σοβαρότητά του. Ας δούμε στην πράξη κάποια προβλήματα εφαρμογής και διαχείρισης.

Η ενσωμάτωση της σχετικής Κοινοτικής Οδηγίας στη χώρα μας δεν είναι… ικανοποιητική (για να αποφευχθεί άλλος χαρακτηρισμός). Η Οδηγία 60/2000 εντάχθηκε στην ελληνική νομοθεσία με τον Ν. 3199 στις 9-12-2003, πλην όμως ώς σήμερα δεν έχει ενσωματωθεί ένα σημαντικά μεγάλο μέρος της Οδηγίας (άρθρα 2, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11(2)-(6), 13(4), 14 καθώς και τα παραρτήματα II-VIII). Επιπλέον, η Ελλάδα δεν υπέβαλε τις εκθέσεις εφαρμογής που ορίζονται στο άρθρο 3 της οδηγίας (προσδιορισμός των επιμέρους λεκανών απορροής ποταμού και αρμοδίων αρχών) και στο άρθρο 5 (ανάλυση χαρακτηριστικών, πίεση, επιπτώσεις στην περιοχή λεκάνης απορροής ποταμού, επισκόπηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και οικονομική ανάλυση της χρήσης ύδατος).

Στις διατάξεις της οδηγίας που δεν τηρούνται περιλαμβάνεται και η κατάρτιση μητρώου προστατευόμενων περιοχών (άρθρο 6), τα ύδατα που χρησιμοποιούνται για την άντληση πόσιμου ύδατος (άρθρο 7), η παρακολούθηση της κατάστασης των επιφανειακών και των υπόγειων υδάτων και των προστατευόμενων περιοχών (άρθρο 8), η ανάκτηση κόστους για υπηρεσίες ύδατος (άρθρο 9), τα σχέδια διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού (άρθρο 13) και η πληροφόρηση του κοινού και διαβουλεύσεις (άρθρο 14). (βλ. & Απάντηση Επιτρόπου κ. Στ. Δήμα, 3-1-2006).

Με τον ίδιο νόμο κεφαλαιώδης ρόλος για τη διαχείριση των υδάτων ανατέθηκε στο ΥΠΕΧΩΔΕ, το οποίο, όμως φαίνεται από τις σημαντικότατες εκκρεμότητες που υπάρχουν -πλήρης ενσωμάτωση νομοθεσίας, τήρηση χρονοδιαγράμματος Ε.Ε., προγράμματα παρακολούθησης που απαιτεί η Οδηγία, σύγκληση οργάνων που θα συντονίζουν αλλά και θα διατυπώνουν άποψη στα ζητήματα των υδάτων, κ.λπ.- δεν ανταποκρίθηκε σε ικανοποιητικό βαθμό, ασχέτως αν υπήρχαν… καλές προθέσεις από τις πολιτικές ηγεσίες.

Το αποτέλεσμα ήταν τα όργανα της Ε.Ε. να ασχοληθούν κατ’ επανάληψη με την Ελλάδα και την εφαρμογή της Οδηγίας για τη διαχείριση των υδάτων και να έχουμε ήδη την πρώτη καταδίκη από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφερθεί ότι αν θελήσει κάποιος να καταγράψει καλοπροαίρετα τον αριθμό των υπηρεσιών / φορέων που εμπλέκονται με τη διαχείριση των υδάτινων πόρων είτε πανελλήνια, είτε σε μία περιοχή (π.χ. σε μία Περιφέρεια), θα σαστίσει εντοπίζοντας τρομερά πολλές αλλά και ασύνδετες μεταξύ τους υπηρεσίες.

Ετσι ανακύπτει το μεγάλο ερώτημα: υπάρχει περίπτωση να επιτευχθεί ένας ικανοποιητικός συντονισμός μεταξύ υπηρεσιών που άλλες εξ αυτών υπάγονται σε διαφορετικά υπουργεία, σε Γενικές Γραμματείες Περιφερειών, σε Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις, σε Δήμους κ.ο.κ.; Είναι ίσως χρήσιμο να δούμε ως παράδειγμα την αξιοποίηση των υδάτων στην γεωργία. Περίπου το 85 % των υδατικών πόρων της χώρας μας αξιοποιείται στη γεωργία. Εχουμε μελετήσει ως χώρα σε ποια επίπεδα και με ποιους τρόπους θα μπορούσε να επιτευχθεί σημαντική εξοικονόμηση νερού χωρίς να πληγεί η παραγωγική διαδικασία ή αρκούμαστε σε γενικόλογες τοποθετήσεις οι οποίες ναι μεν όταν διατυπώνονται προκαλούν το ενδιαφέρον αλλά είναι αδύνατον να εξειδικευτούν και να εφαρμοσθούν σε κάθε περιοχή χωρίς συστηματική μελέτη;

Αν θέλαμε να έχουμε μία ολοκληρωμένη προσέγγιση του θέματος θα ήταν αναγκαία η καταγραφή των υφιστάμενων υδατικών πόρων που αξιοποιούνται από τη γεωργία σε κάθε περιοχή (νομό ή περιφέρεια) και ο καθορισμός των ορίων από τα οποία δεν πρέπει να διαφύγουμε προκειμένου να μην προκαλούμε σημαντικές αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Από εκεί και πέρα θα μπορούσαμε να εξετάσουμε την αλλαγή τρόπων άρδευσης, τα συνολικά μέτρα για την επίτευξη εξοικονόμησης αλλά και την ενημέρωση των γεωργών σε σχέση με το ζήτημα αλλά και με την εφαρμογή των Κωδίκων Ορθής Γεωργικής Πρακτικής, της Πολλαπλής Συμμόρφωσης, ακόμη και κίνητρα όπως τη δυνατότητα επιπλέον μοριοδότησης των επενδυτικών σχεδίων γεωργικών εκμεταλλεύσεων (γνωστότερα ως Σχέδια Βελτίωσης) που επιτυγχάνουν εξοικονόμηση αρδευτικού νερού, κ.ο.κ. Βέβαια, το επόμενο ερώτημα που ανακύπτει είναι ποιος θα αναλάβει να μελετήσει κατά περιοχές και να προωθήσει ένα τέτοιο θέμα στην εφαρμογή του; Είναι σε θέση το αρμόδιο υπουργείο με τη δεδομένη δομή και την επιστημονική στελέχωση να το κάνει;

Ολοκληρώνοντας πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι το ζήτημα της διαχείρισης των υδάτινων πόρων δεν είναι περιστασιακό. Αντίθετα, είναι ένα θέμα που θα μας απασχολεί συνεχώς μια που οι πυρκαγιές και οι γενικότερες κλιματικές αλλαγές αναμένεται να συμβάλουν στον περιορισμό των διαθέσιμων υδάτων. Η μελέτη του περιβάλλοντος μας καταδεικνύει ότι τα ζητήματα δεν μπορούν να αντιμετωπισθούν τμηματικά. Είναι ορθή η άποψη ότι «η ίδια η Φύση μας διδάσκει την ολοκληρωμένη προσέγγιση των θεμάτων». Ας τολμήσουμε, λοιπόν, ως χώρα να δούμε το περιβάλλον συνολικά, και ας δούμε τον παράγοντα των υδάτων μέσα από το ίδιο πρίσμα. Χωρίς επιστημονική μονομέρεια, χωρίς κυρίαρχη την έννοια της κατασκευής αλλά με κυριαρχούσα την έννοια των οικοσυστημάτων και των αλυσίδων ροής («κύκλων») του περιβάλλοντος.

Είναι ανάγκη να περιορίσουμε την πολυδιάσπαση των αρμοδιοτήτων και να θέσουμε ως προτεραιότητα το περιβάλλον φροντίζοντας να ανταποκριθούμε χωρίς άλλες καθυστερήσεις στις ευρωπαϊκές μας υποχρεώσεις. Είναι, ίσως, ανάγκη να έχουμε ένα λειτουργικό και αυτόνομο υπουργείο Περιβάλλοντος το οποίο θα διαχειρισθεί αποτελεσματικά και τα ζητήματα των υδάτων.

(*) Ο κ. Θ.Α. Μαρκόπουλος είναι Γεωπόνος/Πρόεδρος του ΓΕΩΤ.Ε.Ε.