Για αιώνες η κοινωνία ανανεωνόταν, εκπαιδεύοντας και μαθαίνοντας στα νεότερα μέλη της τις απαραίτητες δεξιότητες που είχε ανάγκη η κοινωνία για να επιβιώσει. Και αυτό γινόταν με την προσκόλληση του «μαθητευομένου» στον «δάσκαλο-μάστορα», από τον οποίο σιγά-σιγά έπαιρνε τις απαραίτητες γνώσεις, ανέπτυσσε τις απαιτούμενες δεξιότητες, ασκούσε τις ικανότητές του και αποκτούσε το πλέγμα αξιών (σήμερα το λένε επαγγελματική δεοντολογία).

Σήμερα έχουμε ένα γνωσιοκεντρικό σύστημα εκπαίδευσης, από το οποίο έχουμε απομακρύνει σχεδόν όλα τα στοιχεία που το δένουν με την κοινωνία. Οι δάσκαλοι-καθηγητές πολλές φορές δεν είναι καν μέλη στην τοπική κοινωνία, αλλά επισκέπτες του σχολείου για μερικές ώρες. Η εκπαιδευτική ταχύρρυθμη διαδικασία προσφέρει πιθανόν όλες τις απαραίτητες γνώσεις σε σύντομο χρόνο, χωρίς να τις συνδέει με την πραγματική ζωή. Τα σχολεία σιγά-σιγά έγιναν «εργοστάσια» εμφύτευσης γνώσεων αποκομμένα από την ζωή και την κοινωνία. Είναι εξεταστικά κέντρα για συγκεκριμένες γνώσεις και για αυτό δίνεται τόσο μεγάλη σημασία στις γνώσεις. Αλλά το σημαντικό δεν είναι να μάθεις κάποιες συγκεκριμένες γνώσεις, γιατί οι γνώσεις συνεχώς αλλάζουν και πολλαπλασιάζονται ραγδαία, αλλά να μάθεις να μαθαίνεις. Τα σημερινά σχολεία, γενικά, έχουν αποστασιοποιηθεί πλήρως από την απόκτηση δεξιοτήτων και κυρίως κοινωνικών δεξιοτήτων.

Η «αποστειρωμένη» από τα «μικρόβια» της ζωής γνώση, χωρίς το απαραίτητο κοινωνικό-αξιακό σύστημα, το υποκατέστησε με «νομίσματα», με τα λεφτά, που έγιναν ο παρονομαστής σε κάθε τι.

Το 1973, η τότε πετρελαϊκή κρίση, αφύπνισε τον ΟΗΕ (τότε ξυπνούσε πότε-πότε σε σχέση με πανανθρώπινες αξίες), και στην διάσκεψη του Όσλο έγινε απολύτως σαφές ότι όλα αλληλεξαρτώνται και διαμορφώνουν τις σχέσεις μας με το περιβάλλον, κυρίως φυσικό, αλλά και οικονομικό, τεχνολογικό, πολιτιστικό, κοινωνικό κλπ. Έτσι δόθηκε μια ακόμα ευκαιρία στην ανθρωπότητα να ξαναδεί τα εκπαιδευτικά της συστήματα. Αρχίσαμε να δίνουμε πάλι σημασία και στην «γενική» παιδεία, την μόρφωση, και όχι μόνο στην μετάδοση γνώσεων. Άρχισε πάλι να μας ενδιαφέρει η ομάδα, και όχι μόνο το άτομο. Να μας ενδιαφέρει η χαρά της συνεργασίας και της δημιουργίας. Άρχισε να μας ενδιαφέρει πάλι το «ταξίδι», ο «πηγαιμός» και όχι μόνο το αποτέλεσμα, το τέλος. Αρχίσαμε να καταλαβαίνουμε ότι πρέπει να εκπαιδεύουμε τους «ειδικούς» πρώτα σε ένα γενικό ανθρωπιστικό επίπεδο και μετά να ασχολούνται με την εξειδίκευση.

Αν αυτά μπορούν να είναι μια γενική προσέγγιση για όλα τα επαγγέλματα, που έχει ανάγκη η κοινωνία για να επιβιώσει και να ανανεωθεί, τότε στα αγροτικά επαγγέλματα (γεωργός, κτηνοτρόφος, ψαράς, δασεργάτης, αγροξενοδόχος), που είναι τα μόνα επαγγέλματα, που πέραν των γνώσεων και ικανοτήτων, απαιτούν και κοινωνικές δεξιότητες η κατάσταση έγινε απελπιστική και η ανανέωση και επιβίωση της αγροτικής κοινωνίας προβληματική, έως αδύνατη.

Το αγροτικό σχολείο, πρέπει να μπορεί να προσφέρει τις απαραίτητες σύγχρονες γνώσεις, να αναπτύσσει τις ικανότητες για το κάθε επάγγελμα, να ασκεί την επιχειρηματικότητα και να καλλιεργεί τις ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ δεξιότητες.

Ένα αγροτικό σχολείο επαγγελματικής κατάρτισης (όχι εκπαίδευσης, που είναι μακροχρόνια επένδυση), πρέπει να δημιουργεί ικανούς επαγγελματίες αγρότες, που να αισθάνονται ικανοί να βγουν στο επάγγελμα και να μπορούν. Ικανούς να επιχειρούν, ικανούς να χειρίζονται τα σύγχρονα εργαλεία, ικανούς να μπορούν να ενημερώνονται, ικανούς να μαθαίνουν τα καινούργια, ικανούς να φέρνουν αποτελέσματα με άλλους μαζί, ικανούς να κρατούν ζωντανή μια κοινωνία.

Δυστυχώς δεν μπορέσαμε να πείσουμε τις αγελάδες στην Ελλάδα ότι η 28^η Οκτωβρίου είναι αργία. Ούτε ότι την Κυριακή δεν δουλεύει κανείς, ούτε καν αναγνωρίζουν το weekend. Ο τρόπος επιβίωσης της αγροτικής κοινωνίας έχει τις δικές του αξίες και τρόπο ζωής, που δεν συμπίπτει με τον αστικό τρόπο. Ένα αγροτικό σχολείο που δουλεύει 7ωρο ημερησίως, που λειτουργεί 5νθήμερο εβδομαδιαίως «αστικοποιεί» τα αγροτόπαιδα, που όταν μεγαλώσουν θα θέλουν να πάνε να ζήσουν σε αστικό χώρο, θα θέλουν να γίνουν αστοί, και έτσι δεν θα βοηθήσουν στην επιβίωση και ανανέωση της αγροτικής κοινωνίας. Όλη μας η επένδυση (γιατί η εκπαίδευση είναι επένδυση στους ανθρώπους) θα πάει χαμένη. Οι μαθητές που θα τελειώσουν ένα «αγροτικό σχολείο» πενθήμερης-7ωρης λειτουργίας δεν θα προλάβουν να ασκήσουν και να αναπτύξουν τις «κοινωνικές» τους δεξιότητες σε «κοινωνικό εργαστήριο» και δεν θα μπορέσουν να επιβιώσουν ή έστω να ζήσουν στο κοινωνικό αγροτικό χωριό (ίσως να έχουν σπίτι στην ύπαιθρο, αλλά δεν θα γίνουν μέλη του).

Το σύγχρονο αγροτικό σχολείο πρέπει να εξασφαλίζει τα παρακάτω:

1. Συγκέντρωση, επεξεργασία και πρόσβαση σε πληροφορίες. Βιβλιοθήκη, ταινιοθήκη, βιντεοθήκη, δισκοθήκη, τράπεζα πληροφοριών κλπ

2. Χώρους ανάπτυξης εκπαιδευτικών διαδικασιών. Αίθουσες συναντήσεων, αίθουσες συνεδριάσεων, αίθουσες εκδηλώσεων, αίθουσες συνεδρίων.

3. Χώρους-εργαστήρια ανάπτυξης ικανοτήτων. Μηχανουργείο, ξυλουργείο, ηλεκτρολογείο, συνεργείο, μαγειρείο, υφαντήριο, κλπ

4. Χώρους αθλητισμού, υγείας και κοινωνικών εκδηλώσεων. γυμναστήριο, θέατρο, μουσική, ζωγραφική, εκκλησία, αναρρωτήριο, κλπ

5. Χώρους αγροτικής επιχειρηματικότητας. Πειραματικούς αγρούς, επιδεικτικούς στάβλους, χώρους περιστασιακών εκτροφών κλπ

6. Οικοτροφείο για την κοινωνικοποίηση των «μαθητών», αλλά και για την διαθεσιμότητά τους στα εργαστήρια καθ όλο το 24ωρο.

7. Μικρό χωριό για να μένουν οι καθηγητές με τις οικογένειές τους εκεί και και να συμμετέχουν στην κοινωνική ζωή του σχολείου.

8. Οργανωμένο σύστημα διάχυσης πληροφοριών και γνώσεων για την ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών και καινοτομιών.

9. Ισχυρή σύνδεση με την τοπική κοινωνία. Φιλοξενία εκδηλώσεών τους στο σχολείο, ημέρα περιβάλλοντος, ενημέρωση αγροτών, εκθέσεις κλπ

10. Επαρκείς χώρους για την οικοδόμηση αυτάρκειας (ενεργειακής, διατροφικής, νερού, λιπασμάτων κλπ).

11. Πλήρη ανακύκλωση αποβλήτων και διαχείριση νερών.

12. Βιοκλιματικά κτήρια προσαρμοσμένα αρχιτεκτονικά στο περιβάλλον.

13. Χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας

14. Αξιοποίηση των παραπροϊόντων της εκπαιδευτικής λειτουργίας (πώληση γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων της σχολή).

15. Προγράμματα ταχύρρυθμης κατάρτισης 50-200 ωρών.

16. Προγράμματα αρχικής επαγγελματικής κατάρτισης ανηλίκων

17. Προγράμματα αρχικής επαγγελματικής κατάρτισης ενηλίκων

18. Προγράμματα συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης

19. Ετήσια προγράμματα ανάπτυξης προσωπικών δεξιοτήτων

20. Διοργάνωση επισκέψεων μελέτης-study visit (υποδοχή-αποστολή)

21. Λειτουργία ως city farm (επιδεικτικό αγρόκτημα για κατοίκους πόλεων)

22. Προσφορά βιολογικών κήπων για οικογενειακές μικρές καλλιέργειες

23. Λειτουργία ως Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

24. Διεθνές κέντρο Summer school για αναπτυσσόμενες χώρες

25. Χώρος προβολής και υποστήριξης των αξιών της αγροτικής ζωής

26. Πλατφόρμα προώθησης συλλογικών προσπαθειών (Τοπικά Σύμφωνα, Δίκτυα, Ομάδες παραγωγών, CVB, κλπ)

Ένα τέτοιο σχολείο σε κάθε Περιφέρεια της Ελλάδος, που θα λειτουργούσε ως μη κερδοσκοπικός οργανισμός, με διοίκηση από τοπικές δυνάμεις, θα μπορούσε να συμβάλλει πάρα πολύ στην ανανέωση της ελληνικής αγροτικής κοινωνίας και να προσφέρει τους επαγγελματίες Νέους Αγρότες με τα απαραίτητα εφόδια για το ξεκίνημα μια ωραίας ζωής, κυρίως όμως σαν συνεχές στήριγμα και χώρος αλληλοστήριξης ανθρώπων που θα έχουν τις ίδιες αξίες σε κάθε περιοχή.

Η πολιτεία αλλά και πολλοί χορηγοί, θα μπορούσαν να συμβάλλουν με την χορήγηση των απαραιτήτων λειτουργικών κεφαλαίων με την μορφή υποτροφιών (συγκεκριμένα άτομα, για συγκεκριμένη περίοδο, με συγκεκριμένα αποτελέσματα).

Ένα τέτοιο σχολείο είναι στην ουσία ένα σχολείο αγροτικής επιχειρηματικότητας και θα μπορούσε να βοηθήσει τους νέους και τις νέες τόσο στην Ελλάδα, όσο και κυρίως στις χώρες που τώρα ξεκινούν να περπατήσουν στον αγροτικό τομέα στην ανοικτή οικονομία (βαλκανικές χώρες, χώρες της κεντρικής Ευρώπης, παραευξείνιες χώρες, χώρες της Μέσης Ανατολής όπου υπάρχουν ισχυροί δεσμοί με την Ελλάδα, αναπτυσσόμενες χώρες όπου ελληνικές εταιρείες προσφέρουν αναπτυξιακή βοήθεια και άλλες).

(*) Ο Δημήτρης Μιχαηλίδης είναι Γεν. Γραμματέας του Συνδέσμου Ενώσεων Αγροτουρισμού Ελλάδος - ΣΕΑΓΕ και της α.μ.κ.ε. ΑΓΡΟΞΕΝΙΑ, συνεργάτης του ΑΓΡΟΡΑΜΑ, τεχνικός σύμβουλος της ΠΕΝΑ, συντάκτης του newsletter ΑΓΡΟΝΕΑ.